ISGLEM - intervju til øyvind jazzforum-magasin 2007
ØYVIND: Eg lurer på korleis ISGLEM vart starta. Kva førte til at de ville snuse på den frie improvisasjonsforma?
KARL: Me traff kvarandre på eit sommarkurs på Sund folkehøgskule, men der spelte me ikkje saman. Så flytta Terje til Bergen samme hausten, i 1983, og eg meinar at vi spelte saman først i Blæst, storbandet til lærarhøgskulen. Etterkvart vart bandet Growl forma, der Terje var med. Vi spela også saman i ulike storband, i fleire av Knut Kristiansen sine salsa-band, med ulike folk som mellom anna Kenneth Sivertsen, og i diverse jazzband i Bergen. Så i 1985/86 fann me ut at istaden for å stå kvar for oss å øva, kunne me øva i samme rom - samtidig! Hehe... Ikkje så veldig med tanke på at me skulle spela offentleg - men for å øva og øva, som var det me stort sett gjorde på den tida! Me hadde nokre intense øvingsår som duo mot slutten av 80-, byrjinga på 90-talet. Åtte timar for dagen. Spelte timar i strekk, ein låt kunne vara i èin og ein halv time. Terje hadde eigen nøkkel til HULEN så me øvde der på dagtid, med kun rotter som lyttarar. I 1987 hadde me vår første konsert i Stenersen-samlinga.
TERJE: Det var ein heilt uvanleg tanke på den tida, å improvisere fritt. Eg for min del ville prøve og finne noko i musikken, og i meg sjølv ved å spele musikk der eg ikkje kjente referansepunkta, og der folk ikkje kunne kome og seie at det var rett eller feil.
ØYVIND: Korleis øvde de på denne tida?
TERJE: Fri improvisasjon, enkelt og greit.
ØYVIND: Men får de øvd noko no lenger?
KARL: Etterkvart er vel både klubb-, festival- og skulekonsertane både konsert og øving, der ein stadig kan og må prøva ut nye idéar... ikkje stivna i dei vante fri-impro-fellene.
ØYVIND: I samband med at de var så tidleg ute - og det de gjorde var såpass
uvant for folk flest, så har eg skjøna at det ikkje var berre lett å halde på med dette. Korleis arta kritikken seg?
KARL: Det var til tider tøft; vanskeleg å få jobb og sure kommentarar og blikk! Etter kvart som me klarte å flytta fokus vekk frå å kopiera amerikansk tradisjon auka kritikken, som i hovudsak gjekk ut på at det ikkje var "jazz". Eit hovudelement i jazz er improvisasjon. Paradoksalt med andre ord. Men vi hadde det veldig moro også. Folk vart jo heilt satt ut når vi gav gass!
ØYVIND: Korleis klarte de å halde fokus opp i alt dette?
KARL: Me er vel begge nokså stae og bestemte. Og kjente at me hadde noko heilt eige som duo, både instrumentmessig og idémessig... Noko unikt som kunne utviklast og som gav meg mykje.
ØYVIND: Karl, når eg såg deg spele Mårenbiennalen i sommar vart eg grepen av sikkerheita og det ærlege og direkte uttrykket, det same som eg ser i Terje. Eg antek at motstanden har vore med på å gjere dykk sterkare i dag?
KARL: Ja det er det liten tvil om. Motstand er eit svært viktig musikalsk
mogningsparameter. Til tider kunne og kan det vera litt for tøft - men den gode og ekte musikken hentar meg inn igjen
ØYVIND: Eg har merka meg at du Karl, særleg tidlegare, vart samanlikna med Garbarek og at mange kritikarar meinte referansene til han var mange. Det er kanskje noko i tonen og interessa for folkemusikk som satte folk på tanken. Men ein skal ikkje høyre lenge for å forstå at dette er ei urettferdig trekking av linjer - både i forskjellen de velger å musisere på, tonen din, bruken din av overtonar har du etter mi meining eit heilt eige språk. Kva har inspirert deg, og kva har du høyrt på for å utvikle konseptet du har i dag?
KARL: Eg opplevde Garbarek-samanlikningane som både slitsame og "urettferdige" i mange år, dårleg formulert av musikkkunnskapslause kritikarar. Men no er eg veldig avslappa overfor det. Eg veit at eg har arbeida fram noko anna, frå første stund eigentleg, og jobbar med ein heilt annan estetikk både på tenorsaxen og i det klanglege samspelet
i kvintetten min og i ISGLEM. Eg vil noko anna og har andre ideal. Bukkehornspelet mitt er også eit utvidane aspekt ved mi klangverd. Ei slags søken og forskning og leit etter å skapa interessant musikk ut av noko minimalistisk... ei leit etter "urstemma" i meg.
Det er i grunn ei slags myte dette, kven skapte den forresten, at Garbarek har jobba noko særleg med norsk folkemusikk. Eg har spelt mykje hardingfele- og vokalstoff, samt henta mykje av inspirasjonen min i norsk folkemusikk og gravd i den sidan 1989.
Når eg høyrer på musikk går det i John Coltrane, diverse hardingfelemusikk, Bach, Joni Mitchell, Bjørk, Pat Metheny, Fennesz, diverse world-musikk; afrikansk og portugisisk. Og litt gammal pop og rock som Steely Dan, The Police, Jimi Hendrix og så vidare. PLUSS alle dei CD´ane håpefulle norske jazz- folkemusikarar sender til plateselskapet mitt NORCD.
ØYVIND: Så det er slik som mange trur, at de er voldsamt inspirert av folkemusikk, med alle bjellene, munnharpa og bukkehorna?
TERJE: Folkemusikk frå ulike land har eg hatt som utgangspunkt for impro i alle år. Eg har jobba med mange ulike etniske band, men mest med norsk folkemusikk. Mellom anna spela eg i duo med Arne Anderdal på slutten av 80-talet. Det er mest naturleg for meg å improvisere norsk sidan eg bur i Noreg og er inspirert av det! Men for meg er det ikkje folkemusikkinspirert når eg improviserer, det er kun fri improvisasjon med min farge. Munnharpa har ingenting med folkemusikk å gjere slik eg spelar på den. Den er eit friimprovisasjonsinstrument! Det same med bukkehornet. Eg starta med dette for lenge sidan, denne utviklinga av instrumentet mitt. Munnharpa var fin å ha på hotellrommet. Bukkehornet bråka litt meir kan du seie… hehe… Og eg syntest det var vanskeleg. Omsider fekk eg lurt Karl til å prøve hornet mitt og skaffe seg eit sjølv… hehe. Med trioen Utla, som utan om meg og Karl også tel hardingfelaren Håkon Høgemo, fann vi ein essens i improvisasjonen meiner eg.
ØYVIND: Kva essens er dette? Fann de den i større grad i Utla enn når de spelte saman som impro-duo?
TERJE: Trur ikkje det, men ved å jobbe så tett med norsk musikk, med musikk som var nærmast urørt av jazzarar, kunne vi finne ein essens av dette som var utgangspunkt for fri-impro også. Grieg hadde jo brukt hardingfela.
ØYVIND: Terje, eg er veldig nysjerrig på kva som fekk deg til å velge retninga du
har gjort - den er jo heilt uortodoks. Kva trigga dette?
TERJE: Det var ein lang veg å gå. Eg trur ikkje eg har hatt noko val... måtte berre gå denne lange vegen. Eg hadde ein draum om å kunne prøve å tilføre musikken noko nytt - eller noko av meg sjølv. Det meste av det eg spelar no har kome til meg gjennom musikken, det er ikkje eg som har pønska det ut.
ØYVIND: Eg har forstått det på deg at dette ikkje alltid fall i god jord. Korleis klarte du å halde fokuset og å halde fram med å utvikle konseptet? Det må ha vore tøffe tak.
TERJE: Kvaliteten på det eg spelte var ikkje alltid så veldig bra. Det var mykje å finne ut av. Så det er forståeleg at folk syntest det let rart eller dårleg. I trange tider klamrar ein seg fast til det minste håp… Èi eller to positive tilbakemeldingar var nok. Folkejazzbandet Orleysa starta i 1986 og ISGLEM året etter. Frode Gjerstad var positiv og energisk. Så kom det tilbakemeldingar frå nokre studentar ved jazzlinja, deretter byrja eg å få jobbar i utlandet og spela mest der i ein periode.
ØYVIND: Du har ein av dei mest karakteristiske spelestilane i verda. Kan dette solide konseptet vere ei hindring? Eg tenker til dømes om du plutseleg skulle få lyst til å gå tilbake til eit heilt ordinært sett, eller bruke vanlige stikker i staden for bjørkekvistbuntane, på nokre konsertar eller ein periode, hender det likevel at du tenker "nei eg lar vere, eg har eit sound og eit varemerke å ta vare på "?
TERJE: Eg meiner eg opererer i mange ulike musikalske landskap med ulike musikalske uttrykk. Prøvar heile tida å sette meg sjølv i farlege situasjonar og riskierer dermed å spele dårlege konsertar. Ein må risikere for å kome framover. Det er viktig å ikkje stivne i forma… må vere i utvikling, sette meg sjølv i nye situasjonar med nye utfordringar.
Instrumentet er inga hindring, men det har ei klar begrensning med tanke på volum. Eg kan ikkje spele høgt og det er av og til eit problem når ein spelar med folk som er vant med å ha det høgt på scena. Men dette er jo fysiske lover. Eg kan ikkje spele med stikker, eg fiksar det ikkje lenger. Det blir som eit anna instrument for meg. Ei tid spela eg trommesett på "fritida" som ein hobby, energisk gitar rock/blues, men eg såg på det som ein hobby - fordi eg ikkje fiksar det.
Viss eg ser at instrumentet legg for store begrensningar velger eg som oftast
ei anna instrumentering for å kunne musisere. Ved å bruke metall til dømes.
Eller forsterkarar, vreng etc. Eg tenker aldri at eg må tilfredstille publikum ved å spele på tre og stein. Dei siste åra har eg hatt mange konsertar der eg berre brukar delar av instrumentet - for eksempel ikkje tre eller stein i det heile. Eg er fri - og prøver å leve i "nuet" med musikken!
ØYVIND: ISGLEM har fire plater ute. Korleis fekk de gitt ut den første?
KARL: Vi leigde DAT-spelar og mikrofonar og drog til Grendahuset på Geilo, trykte "record" og spelte i tre dagar. Redigerte, mastra, og gav ut! Eg starta plateselskapet mitt NORCD i 1991, året før, med plata "Sogn-A-Song", så "Rom" vart NORCD nummer 2. Me fekk vel litt støtte, men sputta i det meste sjølv. I skogen under den innspelinga begynte me å sanka bjørkekvistar til dei første ringlene og Terje gjekk i fjøsen og fann sine første sauebjeller!
ØYVIND: Kva avgjer om ein skal lage ei ny plate, når det er snakk om fri-impro?
Kva faktorar skal spele inn før vi får ei ny plate frå ISGLEM?
KARL: At me prioriterar tid til det i forhold til andre prosjekt. Og at me får økonomisk støtte. Eg veit at ei ny innspeling kjem før eller seinare, og at den vil vera annsleis enn dei fire første. Vi er i stadig endring og let annsleis no enn for eit år sidan.
TERJE: Ein må ha noko å seie, noko å kome med. Eller noko som ein trur blir bra som ein vil prøve ut. Det må vere friskt.
ØYVIND: Når eg hadde deg som lærar Terje snakka vi ein del om dette med å finne eit totalt fokus når ein spelar og du har fortalt at du no etter mange år kan finne dette "rommet" kvar gong du spelar, det høyrest kanskje litt transeaktig ut. Karl, deler du denne opplevelsen?
KARL: Eg har ikkje i så stor grad jobba solo som Terje. Eg trivast betre når kommunikasjon med andre musikarar er ein del av spelet. Det er eit parameter som er sentralt i det å skapa musikk: Samspel. Også som lyttar finn eg samspel meir interessant enn solo-spel, uansett sjanger. Dette "rommet" som oppstår i eller gjennom musikken er likevel absolutt til stades nesten kvar gong eg spelar
ØYVIND: Kor mange skulekonsertar har de på samvittigheita?
KARL: Det er tett opp mot 1000 konsertar sidan 1991.
ØYVIND: Korleis er det å halde fokus i ein sånn situasjon? Publikum kan vel vere nokså uforutsigbare...
TERJE: Fokuset er alltid fri improvisasjon. Aldri stivne i forma. Med ISGLEM på skular er det jo alltid nye medmusikantar. Publikum og rommet og dagen er alltid nye.
KARL: Det er både krevande og utfordrande. Det gjeld først å fremst å legga alle "nykker" vekk og gå inn i det med heilt opne sansar - nesten slik eit barn sjølv møter nytt.
Det handlar om å våga å leika, kvar einaste gong ein møter 100 barneskuleelevar.
TERJE: Vi må spele med dei.
KARL: Og samstundes overraska medspelaren… kome med nye utfall som skaper ny energi og speleglede.
ØYVIND: Hender det at borna vippar dykk av pinnen?
KARL: Det hender dei tek av. Enten ei gruppe som har fått utdelt ringler eller liknande. Eller ein heftig 4. klassing som står ved steinane til Terje og dunkar laus. Vi hadde vel ikkje heilt kontroll til å begynna med, men har mogna veldig… ved å spela og spela og å øva og feila og senka skuldrane.
ØYVIND: Kva er fordelane og ulempene med faste band kontra ad hoc-besetningar?
TERJE: Kombinasjonen er perfekt. Ha noko fast og samstundes få nye impulsar.
ØYVIND: Eg lurte på om eg skulle spørre on noko angåande dette naturaspektet, det vert jo så ofte trekt fram, men eg har i grunn ikkje noko på hjertet vedrørande det…
KARL: Nei vi treng ikkje nemna natur. Det er natur i byen òg! No har eg budd i by i 20 år så kanskje eg skulle begynna med å seia at det er kun byen som har inspirert og inspirerar meg. He he, nei det er ikkje sant. Det må vera balanse. Og eg oppsøkjer Vestlandet ofte. Kjelda, eller opphavet eller kva ein skal kalla det.
